Oren en Ogen Tekort

“Het is een soort hele rare menhir, die een beetje uit het lood staat. En alles gaat eigenlijk naar die ogen.” “Een extravert mens, denk ik.” “Balzac is 2 meter 70 hoog.” Drie citaten uit de installatie Radio Balzac, waarin experts en leken al pratende het beeld aftasten dat beeldhouwer Auguste Rodin maakte van schrijver Honoré de Balzac.

Het bronzen beeld van Balzac (1799-1850), dat bijna vijftig jaar na de dood van Rodin (1840-1917) gegoten werd, staat nu alweer bijna vijftig jaar in de tuin van het Van Abbemuseum in Eindhoven. Kunstenaar Arnoud Holleman heeft het nu voor een half jaar naar Het Oog laten verplaatsen, de ovale patio van het museum. Holleman haalde het beeld van zijn sokkel en plaatste het op een draaiplateau, waardoor publiek en beeld elkaar beter kunnen bekijken. Het nog steeds grote en imposante beeld draait rustig aan je voorbij. Tegelijkertijd hoor je via de speakers Radio Balzac, een opeenvolging van geluidsfragmenten van eerdere ontmoetingen met het beeld.

Ik zie een mannetje staan

Je hoort kenners en passanten, die praten over de indruk die het beeld op hen maakt en over de verhalen die ze kennen over Rodin en over Balzac. Twee citaten om een indruk te geven:

“Wat ziet u?”

“Nou ik zie een mannetje staan. Ja.”

“Kunt u beschrijven wat voor mannetje?”

“Nou hij heeft volgens mij een soort regenjas aan. Klopt dat?”

“De naam wil niet in mijn hoofd vallen. Maar ik weet dat het een beeld van Rodin is en dat het een Franse schrijver is. En dat het verhaal gaat over dat hij al lang bezig was met dat beeld en er op een gegeven moment ’s avonds een werkjas erover heen gegooid heeft, ’s morgen terugkwam en dacht, ja, nou is het klaar. Dat is het verhaal dat ik ken rondom dat beeld.”

Anders kijken

Ook Arnoud Holleman zelf komt in een aantal fragmenten aan het woord, vanuit het Rodinmuseum in Parijs, voor het huis waar Balzac Het onbekende meesterwerk schreef, als interviewer en als geïnterviewde. Zo zegt hij:

“Als je onderzoek doet, dan krijg je heel veel informatie die potentieel een soort VVV-informatie is, maar ik wilde graag iets hebben dat, terwijl je naar het beeld kijkt, je voedt met nieuwe zienswijzen.” (Fragment: Informatie die je voedt met nieuwe zienswijzen)

Holleman gebruikt in zijn werk vaker een bestaand beeld, onderzoekt deze en laat het publiek vervolgens met hernieuwde aandacht naar dat bestaande beeld kijken. Zo schreef hij eerder een Engelstalige monoloog voor Rodins beeld van Adam in Zwolle, die zowel via een speciaal telefoonnummer als online beluisterd kan worden. Ook met de installatie Radio Balzac creëert Holleman niet een kunstwerk uit het niets, maar voegt hij betekenislagen toe aan een bestaand beeld.

Brief aan Rodin

Omdat hij niet voldoet aan het archetype van de scheppende kunstenaar, denkt Holleman dat Rodin in hem überhaupt geen kunstenaar zou hebben gezien. Holleman voelt zich wel verwant aan Rodin omdat hij zich net als Rodin uiteenzet met de traditie van de kunst. In een brief aan Rodin schrijft Holleman:

“Je was vernieuwend in je werk, maar behoudend in je opvattingen. In de ontwikkeling van mens naar mythe heb je altijd vaste waarden voor de kunst gepredikt. Restauratie van het verleden, daar ging het je om, terwijl in de kunst die na jou kwam de enige vaste waarde nou net het soort vernieuwing was waar jij een bloedhekel aan had.”

De brief is (in een kleine letter) verkrijgbaar bij de installatie in een bakje naast de muurtekst, maar ook te vinden op de website van Arnoud Holleman.

Toegang tot de installatie

De audiofragmenten van de installatie kun je ook online beluisteren, ter voorbereiding van je bezoek of achteraf op www.radiobalzac.nl. Er komen regelmatig nieuwe fragmenten bij omdat Holleman het project ziet als een lopend onderzoek. Radio Balzac zet je aan door op het zwarte pijltje onderaan de pagina te gaan staan en op een van de onderwerpen te klikken. De audiofragmenten worden dan automatisch een voor een afgespeeld, maar je kunt ook pauzeren en zelf een keuze maken voor een bepaald fragment. Er zit geen uitgebreide audiodescriptie van het beeld tussen, maar aan de geïnterviewden wordt wel gevraagd te beschrijven wat zij zien.

In het Van Abbemuseum heb je de keuze om de installatie buiten op de patio te bekijken en Radio Balzac via speakers te beluisteren; of binnen te blijven en vanachter een groot raam het beeld te bekijken en de audiofragmenten via een koptelefoon te beluisteren. De patio bereik je door in het halletje bij de toiletten links af te slaan en daar de deur naar buiten open te doen. De patio is toegankelijk voor rolstoelen, maar het openen van de zware deur vereist hulp en er ligt los grind op de patio. Medewerkers of andere bezoekers kunnen helpen.

Het ronddraaiende beeld mag worden aangeraakt. Omdat het beeld groot is en je ver voorover moet buigen om het beeld aan te kunnen raken, kun je niet de contouren van het beeld voelen, maar wel een indruk krijgen van de grove vormen en het koele brons. In de museumwinkel is een replica van het beeld verkrijgbaar.

In het kader van het Special Guests programma wil het Van Abbemuseum een pilot opzetten rond Radio Balzac. Zodra bekend is welke vorm dit krijgt, is deze informatie hier te vinden.